İslam Medeniyeti Tarihi dizisinin dördüncü cildi, İslam dünyasının siyasi-idari çerçevesini ve toplumsal düzenini konu edinir. Yazar, kroniklerde genellikle ihmal edilen arka planı, yani iktidarın el değiştirmesini hazırlayan sosyal dinamikleri, hanedan mücadelelerinin ardındaki kabile bağlarını ve kavimlerin karşılıklı etkileşimlerini incelemeye yönelir.
Eserde, Raşid Halifeler, Emevî ve Abbasîler, Arap, Fars ve Türk unsurları karşılaştırmalı olarak analiz edilir. Kabile asabiyetinin siyasete nasıl sirayet ettiği, hilf gibi toplumsal kurumların iktidar dengelerinde oynadığı rol, kölelik ve mevalî meselesinin toplumun bütün tabakalarına nasıl yansıdığı dikkatle ele alınmıştır. Dördüncü cilt, bir medeniyetin siyasî serencamını incelerken, onun toplumsal damarlarını, ahlaki dayanaklarını ve çözülme sebeplerini de anlatır. Çalışma, İslam medeniyetinin yalnızca başarılarını değil, gerilemelerinin ardındaki unsurları da görünür kılar.